Μια νέα εντελώς πρωτοποριακή δουλειά, η οποία διαφοροποιείται απόλυτα από το ως τώρα έργο του, παρουσιάζει ο Σταύρος Κοτσιρέας στο Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων «Μελίνα Μερκούρη». Η έκθεση που έχει τίτλο «Σιωπηλή Φύση» εγκαινιάζεται στις 4 Οκτωβρίου από τον πρέσβη της Ολλανδίας στη χώρα μας κ. Kees van Rij.
Ο διακεκριμένος Έλληνας ζωγράφος που διαμένει μόνιμα στη Μεγάλη Βρετανία, παρουσιάζει για πρώτη φορά τόσο το ζωγραφικό αποτέλεσμα, όσο και την πηγή της έμπνευσης του. Δίνει έτσι την ευκαιρία στο φιλότεχνο κοινό, να έρθει σε επαφή όχι μόνο με τον πίνακα, αλλά και το “μοντέλο” του, το οποίο αποτελεί κι αυτό ένα αυτάρκες έργο. Ο Σταύρος Κοτσιρέας απομονώνει από το περιβάλλον τους φαινομενικά άψυχα αντικείμενα, δίνει νέα ζωή σε παλιά αγαπημένα κομμάτια, ανοίγει τα σεντούκια, σκαλίζει τις μνήμες, ξεχωρίζει θραύσματα της φύσης και ανασυνθέτοντας τις μεταξύ τους σχέσεις, δημιουργεί δυναμικές κατασκευές που «γεννούν» στη συνέχεια νέες οπτικές ζωγραφικές εμπειρίες. Ζωγραφικό έργο και γλυπτική κατασκευή συνυπάρχουν σε ένα γόνιμο και δημιουργικό διάλογο που συνεχίζεται αδιάκοπα ακόμα και όταν έχει μπει η τελευταία πινελιά. Το ένα ωστόσο δεν αποτελεί ανατύπωση του άλλου και μίμηση του. Ο Σταύρος Κοτσιρέας περίτεχνα έχει δώσει αυτόνομη διάσταση στα δύο έργα, ζωγραφική και κατασκευή, που συνθέτουν τα δυναμικά εικαστικά του δίδυμα.
Επιλέγοντας συνειδητά να μην χρησιμοποιήσει τον όρο «νεκρή φύση», αλλά να προτιμήσει εκείνον της «σιωπηλής φύσης», ο Σταύρος Κοτσιρέας καταφέρνει τελικά να αποκρυπτογραφήσει κάθε καλά κρυμμένο μυστικό της. Οδηγούμενος πάντα από το υψηλό απόθεμα ευαισθησίας που διαθέτει, καθώς και τη δυνατότητα να δίνει ποιητική διάσταση στις δημιουργίες του, δίνει φωνή στα έργα του, σπάει τη σιωπή τους, ανοίγει διάλογο μαζί τους, αλλά και με το θεατή της δουλειάς του. Τα έργα του, διατυπώνουν την ειλικρινή ανησυχία του για το περιβάλλον που ζούμε, για το αβέβαιο μέλλον που διαγράφεται μπροστά μας. Η «Σιωπηλή Φύση» γίνεται μια αληθινά ομιλούσα, ζώσα, παλλόμενη εικαστική τοποθέτηση αρχών, ιδεών και αξιών, καθώς ο Σταύρος Κοτσιρέας πετυχαίνει να ενεργοποιήσει μοναδικά τη σιωπή της.
«Όταν παίρνω ένα άψυχο αντικείμενο από το φυσικό κόσμο και το τοποθετώ μέσα σε μια ρύθμιση φύσης (Σιωπηλή Φύση), σκόπιμα το απομονώνω, απογυμνώνοντας το στα βασικά χαρακτηριστικά του υλικού. Στην μορφή του, το χρώμα και τη μάζα. Αυτό μου επιτρέπει να εξερευνήσω την ουσία και το μυστήριο του αντικειμένου. Δίνοντας έκφραση σε ένα άψυχο αντικείμενο στον καμβά είναι για μένα μια ποιητική πράξη», γράφει στο εύγλωττο σημείωμα του ο Σταύρος Κοτσιρέας.
Ο τρόπος που αντιμετωπίζει τη σημερινή του δουλειά δείχνει και τη συνέπεια στις βασικές αρχές που ο ίδιος έθεσε, καθώς στο βιβλίο αποφοίτησης από τη Βασιλική Ακαδημία της Χάγης το 1989, ο ίδιος ο καλλιτέχνης έγραφε για το έργο του: «η ζωή είναι γεμάτη μυστήρια. Στο έργο μου προσπαθώ να εκφράσω αυτά τα μυστήρια, έτσι ώστε μια συνεχή μεταμόρφωση προκύπτει από τα στοιχεία που χρησιμοποιώ».
«Ο καλλιτέχνης δεν στοχεύει σε μια ακριβή αναπαράσταση των αντικειμένων της τρισδιάστατης σύνθεσης, αλλά μάλλον να εκφράσει αυτή την έμπνευση σε καθαρά ζωγραφικούς όρους και να τους μετατρέψει σε μια νέα «σιωπηλή φύση» γράφει στο δικό του σημείωμα στον κατάλογο της έκθεσης ο ιστορικός τέχνης Chris Rεhorst (πρώην διευθυντής της Βασιλικής Ακαδημίας της Χάγης). “Αυτός είναι ο λόγος που κάποια αντικείμενα εμφανίζονται πολλές φορές στον καμβά, ενώ άλλα παραλείπονται. Ομοίως το χρώμα ενός αντικειμένου μπορεί να εμφανισθεί στη σύνθεση του ζωγραφισμένου καμβά, ανάλογα με το πώς ο Κοτσιρέας αισθάνεται και επιθυμεί να εκφράσει αυτό το αντικείμενο σε ένα εικαστικό περιβάλλον».
«Η προσέγγιση αυτή στη νεκρή φύση επιφέρει το σημαινόμενο ότι υπάρχει μια ιεραρχία αξιών μεταξύ της ζωγραφικής και του αντικειμένου. Με την παράθεση αντικείμενο και ζωγραφική η πραγματική αξία και η δύναμη του έργου αποκαλύπτεται ως ο χώρος μεταξύ των δύο…η δημιουργική διαδικασία», επισημαίνει από την πλευρά της στον κατάλογο της έκθεσης η ιστορικός τέχνης D.A. Hussey.
«Τα έργα του Σταύρου Κοτσιρέα απαιτούν ανάγνωση και προτρέπουν σε ενατένιση. Ο θεατής πρέπει να αφιερώσει χρόνο, υπομονή, αλλά και περιέργεια. Το ταξίδι που διανύει ο κάθε θεατής είναι εντελώς προσωπικό», επισημαίνει στο δικό της σημείωμα στον κατάλογο της έκθεσης η επιμελήτρια εκθέσεων Τζέννυ Τσουμπρή και συνεχίζει. «Ο Σταύρος Κοτσιρέας δεν ζωγραφίζει μόνο ό,τι μπορεί πραγματικά να δει γύρω του, αλλά και κρυφές εικόνες που αισθάνεται πως έχουν μια ιδιόμορφη και έντονη ζωή από μόνες τους. Ζωγραφίζει τις σκέψεις και τις παρατηρήσεις του. «Ζωγραφίζει-σκέπτεται» με το χρώμα και τη φωτοσκίαση, την εκφραστικότητα της γραμμής, με τη σύνθεση, το ρυθμό και την αρμονία.»
Στο δικό του κείμενο στον κατάλογο της έκθεσης, που επιγράφεται «Η σιωπηλή φύση μέσα από την δικαιοσύνη των χρωμάτων», ο συλλέκτης Αθανάσιος Χ. Βαρλάμης προσθέτει μια διαφορετική διάσταση στη θέαση του έργου του καλλιτέχνη:
«Ο Σταύρος Κοτσιρέας, πραγματικά, δρα και εκφράζεται μέσα από μια ποιητική προδιάθεση, μέσα από την ποιητική των χρωμάτων, γι΄ αυτό και με ιεροτελεστική επίκληση αποζητά την καταγραφή των ρυθμικών παλμών της αισθητικής του συνείδησης με τη δικαιοσύνη των χρωμάτων. Ποια είναι αυτή η δικαιοσύνη των χρωμάτων; Είναι ακριβώς η ευχή και η επιδίωξη ώστε το πέταγμα – η ποιητική συνείδηση του ζωγράφου, να αποδώσει σε ισορροπία και αρμονία αυτό, που έχει δει ο καλλιτέχνης, ώστε η μετάβαση και η μετοίκηση να γίνει σε ένα άλλο χώρο και χρόνο, σε μια άλλη διάσταση, όπου τα χρώματα δικαιώνουν τις αγωνίες, τις σκέψεις, την αισθητή, την υπερ-αισθητή και αισθητική αντίληψη των πραγμάτων. Ακριβώς σ΄αυτήν την τελετουργία της μετάβασης από το αποδομημένο θραύσμα στη δομική σύνθεση του έργου του Σταύρου, ο συνδετικός ιστός είναι η ποιητική του δημιουργού, που εκφράζεται μέσα από τη δικαιοσύνη των χρωμάτων».
Η έκθεση του Σταύρου Κοτσιρέα στο Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων «Μελίνα Μερκούρη» εγκαινιάζεται στις 4 Οκτωβρίου (8.00 μ.μ.) και διαρκεί ως τις 21 Οκτωβρίου. Ώρες λειτουργίας της έκθεσης καθημερινά 10.00-20.00 και Κυριακή 10.00-14.00.
Πολιτιστικό Κέντρο «Μελίνα Μερκούρη»: Ηρακλειδών 66, Θησείο, τηλ. 2103452150.
Στη συνέχεια η έκθεση θα φιλοξενηθεί στην Chili Art Gallery από τις 25 Οκτωβρίου ως τις 21 Νοεμβρίου.
Σταύρος Κοτσιρέας – Νέα Κατεύθυνση
Γνώρισα το Σταύρο Κοτσιρέα κατά τη διάρκεια των σπουδών του στη Βασιλική Ακαδημία της Χάγης, Κάτω Χώρες. Το 1987, διακεκριμένος Έλληνας καλλιτέχνης Γιάννης Κουνέλλης, ήταν προσκαλεσμένος για να γίνει επίτιμο μέλος της Ακαδημίας. Ο κ. Κουνέλλης έδωσε διαλέξεις ως φιλοξενούμενος – δημιούργησε μια μόνιμη κατασκευή με μόλυβδο σε ένα από τα γυάλινα παράθυρα της Ακαδημίας – και πέρασε χρόνο με τους φοιτητές της διπλωματικής συζητώντας για την εργασία τους. Ο Σταύρος συμμετείχε σε αυτές τις συζητήσεις και την ίδια στιγμή ενήργησε ως διερμηνέας, μεταφράζοντας τις παρατηρήσεις του από τα Ελληνικά στα Ολλανδικά.
Στο βιβλίο αποφοίτησης της Ακαδημίας του 1989 ο Σταύρος έγραψε για το έργο του:
“Η ζωή είναι γεμάτη μυστήρια. Δίνοντας έκφραση σε
αυτά τα μυστήρια, τα στοιχεία που χρησιμοποιώ
υφίστανται μεταμόρφωση. Κατά την διάρκεια της
διαδικασίας αισθάνομαι μεταφυσικό κρασί να ρέει στις
φλέβες μου, δινοντάς μου έμπνευση να δημιουργήσω.
Είναι η αρχή της δημιουργικής πράξης.”
Αυτές οι λέξεις, από την αρχή της καριέρας του ως ανεξάρτητου ζωγράφου, μπορεί να είναι μια έκφραση των βασικών αρχών, όπου ακόμη και τώρα συνεχίζουν να καθοδηγούν το έργο του.
‘‘Η Ζωγραφική του Σταύρου Κοτσιρέα μας καλεί να επιστρέψουμε στον χαμένο παράδεισο μιας τέχνης ηδονικής με την Aριστοτελική έννοια’’, γράφει η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, Καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης και Διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης στην Ελλάδα, στο κείμενο για το ημερολόγιο της Χιλιετίας της Alpha Δορυφορικής Τηλεόρασης, αφιερωμένο στην τοπιογραφία του καλλιτέχνη. Στην τελευταία του δουλειά ο Κοτσιρέας επανερμηνεύει ένα οικείο θέμα στην ιστορία της τέχνης: εκείνο της νεκρής φύσης, ή «natura morte» και επιστρέφει στην πηγή της.
Η δημιουργία μιας νεκρής φύσης προϋποθέτει την ικανότητα του καλλιτέχνη να οργανώσει τα αντικείμενα σε μια σύνθεση και στη συνέχεια – να εμπνευστεί – και να εμφανίσει αυτό το νέο κόσμο πάνω στον καμβά. Όταν το ζωγραφικό έργο είναι έτοιμο, η πηγή έμπνευσής του είναι περιττή και την καταστρέφει. Αντικατοπτρίζοντας σε αυτό το γεγονός ο Κοτσιρέας επιστρέφει πίσω στην πηγή της νεκρής φύσης. Όπως ένας αρχαιολόγος, ανακαλύπτει αντικείμενα, τόσο φυσικά όσο και ανθρωπογενή. Τοποθετεί τα αντικείμενα – συχνά με ένα αυτοβιογραφικό χαρακτήρα – σε ένα ανοικτό ξύλινο κιβώτιο, ή σε μια λωρίδα ξύλου, από όπου προκύπτουν μυστηριώδης συνθέσεις, ως προς τη μορφή και το χρώμα.
Αυτός ο ρεαλιστικός τρισδιάστατος κόσμος, ο οποίος μπορεί επίσης να υπάρχει και ανεξάρτητα, είναι η έμπνευση για το ζωγραφισμένο καμβά όπου ο Κοτσιρέας επιχειρεί να διεισδύσει στην ουσία της νεκρής φύσης. Ο καλλιτέχνης δε στοχεύει σε μια ακριβή αναπαράσταση των αντικειμένων της τρισδιάστατης σύνθεσης, αλλά μάλλον να εκφράσει αυτή την έμπνευση με καθαρά ζωγραφικούς όρους και να τους μετατρέψει σε μια νέα “ΣιωπηλήΦύση.” Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο κάποια αντικείμενα εμφανίζονται πολλές φορές στον καμβά, ενώ άλλα αντικείμενα παραλείπονται. Ομοίως, το χρώμα ενός αντικειμένου μπορεί να εμφανιστεί στη σύνθεση του ζωγραφισμένου καμβά, ανάλογα με το πως ο Κοτσιρέας αισθάνεται και επιθυμεί να εκφράσει αυτό το αντικείμενο σε ένα εικαστικό περιβάλλον.
Ο Κοτσιρέας αναδιοργανώνει τη ρεαλιστική σύνθεσή του, στη ζωγραφική μορφή της νεκρής φύσης. Αυτή η αναδιοργάνωση είναι
ουσιαστικά μια μεταμόρφωση. Σε αντίθεση με την ιστορία της νεκρής φύσης, αυτή η μεταμόρφωση γίνεται ακόμη πιο σαφής από το γεγονός ότι στο έργο του Κοτσιρέα, η πηγή, (η σύνθεση των αντικειμένων), δεν καταστρέφεται, αλλά παραμένει άθικτη και της επιτρέπεται να συνυπάρχει με την εμπνευσμένη ζωγραφική.
Τρία χρόνια δημιουργικής διαδικασίας, αυτό το ολοκληρωμένο νέο σώμα εργασίας από τον καλλιτέχνη Σταύρο Κοτσιρέα, παρουσιάζεται για πρώτη φορά σε ατομική έκθεση στο Πολιτισμικό Κέντρο «Μελίνα» του Δήμου Αθηναίων.
Η βαθιά αυτή ενδοσκοπική εργασία σηματοδοτεί μία επιστροφή στις ρίζες του καλλιτέχνη ως ζωγράφου και την ένταση και την αυστηρότητα των πρώιμων μαθημάτων νεκρής φύσης στην Βασιλική Ακαδημία της Χάγης στην Ολλανδία. Σε αυτό το έργο ο καλλιτέχνης κάνει μια συνειδητή επιστροφή στις ρίζες της νεκρής φύσης και στις εικόνες σε ξύλο των προγόνων του, τους αρχαίους Έλληνες.
Αυτή η έντονη εξερεύνηση του παρελθόντος ήταν η αιτία για να προκαλέσει ο Κοτσιρέας την εφήμερη φύση της πηγής έμνευσης της νεκρής ζωγραφικής φύσης. Στα Ελληνικά το ‘still life’ σημαίνει «νεκρή φύση» στα Ιταλικά natura mortα. Ωστόσο, για τον Κοτσιρέα, όταν η πηγή της έμνευσης, είναι αυτά τα προσεχτικά επιλεγμένα και διατεταγμένα άψυχα αντικείμενα, τότε διατηρούνται και δεσμεύονται από κοινού με το εμπνευσμένο ζωγραφικό έργο, και εμφυσεί ξανά πνοή στο έργο.
Η προσέγγιση αυτή στην νεκρή φύση επιφέρει επίσης το σημαινόμενο ότι υπάρχει μια ιεραρχία αξιών μεταξύ της ζωγραφικής και του αντικειμένου. Με την παράθεση αντικείμενο και ζωγραφική η πραγματική αξία και η δύναμη του έργου αποκαλύπτεται, ως ο χώρος μεταξύ των δύο…. η δημιουργική διαδικασία.
«Όταν παίρνω ένα άψυχο αντικείμενο από το φυσικό κόσμο και το τοποθετώ μέσα σε μια ρύθμιση νεκρής φύσης (Σιωπηλή Φύση), σκόπιμα τo απομoνώνω, απογυμνώνοντάς το στα βασικά χαρακτηριστικά του υλικού. Στην μορφή του, το χρώμα και τη μάζα. Αυτό μου επιτρέπει να εξερευνήσω την ουσία και το μυστήριο του αντικειμένου. Δίνοντας έκφραση σε ένα άψυχο αντικείμενο στον καμβά είναι για μένα μια ποιητική πράξη»